Boş kalan havalimanları şirketleri adeta uçuruyor

Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ), “seçmene selam, yandaşa rant aktarma” kaygıları ile yapılan havalimanları için müteahhitlere milyon dolarlar aktarmayı sürdürüyor. Son altı yılda yapılan garanti ödemesi, DHMİ bütçesinden 2020’de aktarılan 172 milyon dolarla 519 milyon dolara ulaştı.

Kamu Özel İşbirliği (KÖİ) projelerinde en büyük payı alan havalimanları, büyük tutarlardaki kamu kaynaklarının belli şirketlerine aktarılmasına neden oluyor. Köprü ve otoyolların yanı sıra havalimanlarında da şirketlere verilen uçuş garantilerine ulaşılamaması nedeniyle; 2015’te 42, 2016’da 47.4, 2017’de 60, 2018’de 65, 2019’da 133 milyon dolar olan garanti ödemeleri 2020 yılında 172 milyon dolara çıktı.

ÖVGÜ DOLU RAPOR

DHMİ’nin 2020 Faaliyet Raporu’nda, Türkiye’de havalimanı tesislerinin işletmeciliğine yönelik uygulanan KÖİ projelerinin bu tesislerin kapasitelerinin havacılık sektörünün büyümesine paralel olarak artırılabilmesine olanak sağladığı savunuldu. KÖİ uygulamalarıyla havalimanı tesislerine ileri teknoloji ürünleri kazandırıldığı, özel sektörün getirdiği dinamizm ile beraber işletmecilikte etkinlik ve esnekliğin arttığı, havalimanlarının ticari potansiyelinin açığa çıktığı da öne sürüldü.

Raporda yer alan bilgilere göre, 2020 sonu itibarıyla havacılık sektöründe gerçekleştirilen KÖİ proje sayısı 18 oldu. Bunun 10’u yap-işlet-devret modelli, 8’i de mevcut tesislerin işletme haklarının devri şeklinde yapıldı. Toplam yatırım tutarının 11,7 milyar dolar olduğu, Yap-İşlet-Devret modeli kapsamında devam eden Çukurova Havalimanı Üstyapı Tesisleri ile İstanbul Havalimanı’nın tüm etaplarının tamamlanması ile birlikte bu tutarın 16,5 milyar dolara yükseleceği bildirildi.

23 YIL DAHA GARANTİ

DHMİ’nin KÖİ projelerinden yap-işlet-devret modeli ile yapılanlardan altısının işletme süresi sona erdi. Ancak Esenboğa Havalimanı’nı 2023 yılına kadar TAV Yatırım Yapım ve İşletme A.Ş, Zafer Havalimanı’nı 2044 yılına kadar IC İçtaş Zafer Uluslararası Havalimanı Yatırım ve İşletme A.Ş, İstanbul Havalimanı’nı ise Limak-Kolin-Cengiz-Mapa-Kalyon şirketlerinin kurduğu İGA işletmeyi sürdürecek.

KÖİ projelerinden garantili olan ve işletme süresi sona ermeyenler şöyle:

• Ankara Esenboğa Havalimanı İç Hatlar ve Dış Hatlar Terminali: 12 Nisan 2004 tarihinde ihalesi gerçekleştirilen 20 milyon yolcu/yıl kapasiteli Esenboğa Havalimanı İç ve Dış Hatlar Terminali 16 Ekim 2006 tarihinde hizmete girdi. TAV Esenboğa Yatırım, Yapım ve İşletme A.Ş. tarafından işletilen Havalimanının 15 yıl 8 aylık işletme süresi 24 Mayıs 2023 tarihinde sona erecek.

• Zafer Havalimanı: 28 Temmuz 2010 tarihinde ihalesi gerçekleştirilen 2 milyon yolcu/yıl kapasiteli Zafer Havalimanı’nın IC ICTAŞ Zafer Uluslararası Havalimanı Yatırım ve İşletme tarafından yapımı 24 Kasım 2012’de tamamlandı. 29 yıl 11 aylık işletme süresi 21 Mart 2044’te sona erecek.

• İstanbul Havalimanı: Limak/Kolin/Cengiz/Mapa/Kalyon Ortak Girişimi, 7 Nisan 2044’e kadar işletilecek.

• Çukurova Havalimanı Üstyapı Tesisleri: 25 yıl işletme süresi karşılığı Favori /YAKO Ortaklığı tarafından bu yıl yapımına başlandı.